Firmaların belli bir dönemde ticari faaliyetleri sonucu varlık ve kaynaklarının sayım, döküm ve düzeltme işlemlerinin tamamını kapsar. Envanter işlemleri belli kurallar dâhilinde gerçekleşir. Alacakların borçların ve diğer varlıkların miktar ve tutar yönünden değerleri belirlenir. Envanterin asıl amacı kar veya zararı belirlemektir.
Oluşan fiili rakamların, belgeye dayalı yapılan kayıtlar sonucunda ortaya çıkan verilerin karşılaştırılmasıdır. Doğruluğun test edilmesi sonucu ortaya çıkan farkların giderilerek mali tabloya yansıtılmasıdır.
İçindekiler
Envanter Nedir?
Ticari faaliyette bulunan firmaların nakit, mal vb varlıklarında ve borç alacak gibi kaynaklarını ifade eden değerlerinde fili ve kaydı durumlarının ayrıntılı bir şekilde sayma, dökme işlemlerinin tümünü ifade eden bir terimdir. Dönem başlarında ve dönem sonlarında kalan değerlerin miktar ve tutar yönünden belirlenmesidir.
Ticari faaliyette bulunan tüm işletmelerin dönem sonlarında gerçekleştirmek zorunda oldukları envanter işlemleri muhasebe içi ve muhasebe dışı envanter olmak üzere iki şekilde gerçekleşir. İşletmeler her iki yöntemi kullanarak dönem sonunda bilançoya aktarılacak net kar veya zarara ulaşırlar.
Envanter İşlemleri
Defter tutmak zorunda olan tacirler belli bir dönemi ifade eden varlık ve kaynaklarının sayımları yapılarak çıkan sonuçlara göre denkleştirme işlemlerini gerçekleştirirler. Envanter işlemlerinde süreç belli bir düzen dâhilinde gerçekleşir. Envanter işlemleri belirlenen standartlara göre şu aşamalardan oluşur;
- Muhasebe dışı envanter işlemleri: Varlık ve kaynaklardaki fiili durum tespiti
- Fili durum ile yapılan kayıtların karşılaştırılması
- Muhasebe içi envanter işlemleri: Gerekli yevmiye kayıtların yapılması
Dönem sonunda yapılan envanter sonucu ortaya çıkan sonuçlar ile yapılan kayıtlar arasında ortaya çıkan farkları denkleştirme yapılarak gerçek değerleri ile görüntülemeye çalışılır.
Muhasebe Dışı Envanter İşlemleri
Muhasebe dışı envanter; işletmeye ait ekonomik değerlerin sayma, tartma, ölçme ve değerlendirme yöntemleri kullanılarak ayrıntılı ve net şekilde belirlemektir. Muhasebe dışı envanter yapılırken belirleme işleri;
- Miktar olarak belirleme
- Değer olarak belirleme şeklinde gerçekleşir.
Muhasebe içi Envanter İşlemleri
Muhasebe dışı envanter işlemleri yapıldıktan sonra varlık ve kaynaklarda çıkan net sonuçlar ile hesap kalanları arasında ortaya çıkan farkların giderilmeye çalışılmasıdır. Sonuç hesaplarının gerekli işlemleri yapılarak kapatma işleminden sonra kar veya zarara ulaşılır. Muhasebe içi envanter işlemleri değişik aşamalarda gerçekleşir bunlar;
- Ortaya çıkan hatalı kayıtların düzeltilmesi işlemleri
- Değer düzeltme işlemleri
- Aktarmalar
- Kar/Zararın belirlenmesi
Değerleme Yöntemleri
Değerleme yapılırken bir takım yöntem ve ölçütlerden faydalanılır. Bu yöntem ve ölçütler şunlardır.
- Maliyet bedeli ile değerleme
- Borsa rayiç bedel üzerinden değerleme
- Tasarruf değeri ile değerleme
- Gerçek değer üzerinden değerleme
- Kayıtlı değer üzerinden değerleme (Mukayyet değer)
- Yazıl ı değer üzerinden belirleme (İtibari değer)
- Rayiç bedel üzerinden değerleme
- Emsal bedeli üzerinden değerleme
