İşletmelerin ticari faaliyetlerinde kullanmış oldukları amortismana tabi varlıklar bulunur. Bunlar birden fazla muhasebe dönemlerinde kullanılır. Kullanım süreleri belli olan bu varlıklar işletmede kullanıldığı müddetçe yıpranmaya, aşınmaya tabi olur. Buna bağlı olarak bu süre boyunca fiziki, teknik ve ekonomik olarak ömrünü tamamladığı her dönem için gider olarak kayıt edilir.
Kullanım süresi boyunca gider olarak kayıt edilmeleri gerekir. Tek bir kalemde gider olarak kayıt edilme yerine tüm yıllara bu gideri dağıtmak amaçlanır. Ortaya çıkan değer kayıplarının tek bir döneme yansıtılması muhasebenin dönemsellik kavramı ile çelişir.
İçindekiler
Amortisman nedir?
İşletmede kullanılan duran varlıklarda kullanma ve teknolojik gelişmeler sonucunda ortaya çıkan değer kaybı olarak tanımlanır. Duran varlıklar için söz konusu olan amortisman gider kayıt edilerek dönemlere paylaştırır.
Amortisman hesaplama yöntemleri
İşletmelerde amortisman hesaplanırken iki yöntem kullanılmaktadır. Bu yöntemler işletmelerin politikalarına göre şekillenir. Bu yöntemler;
- Normal amortisman yöntemi
- Azalan bakiyeler yöntemi
Normal Amortisman Yöntemi
Uygulanan bu yöntemde sabit oran uygulanarak her yıl eşit tutarda amortisman ayrılır. Amortismana tabi tutulacak maddi duran varlığın ekonomik ömrü önemlidir. Normal amortisman yöntemi uygulanmak istenildiğinde sabit sayıya bölünen ekonomik ömür, amortisman oranını belirler. Örnek uygulama konuyu daha anlaşılabilir duruma getirebilir;
X işletmesi %18 KDV hariç 500.000 Türk Lirası değerinde bir taşıt edindiği varsayıldığında ekonomik ömrü 5 yıl olarak belirmiştir. Bu durumda ortaya çıkacak olan oran formül ile ifade edildiğinde
AO=Amortisman Oranı
Sabit sayı:1
EÖ=Ekonomik Ömür
AO=1/EÖ
1/5=0,20 yüzde olarak ifade edildiğinde %20 oranında her yıl amortisman ayrılmasını ifade eder.
500 000*0,20=100 000 TL her yıl ayrılacak olan sabit amortisman tutarını ifade eder.
Azalan Bakiyeler Yöntemi
Azalan bakiyeler yöntemini tercih eden işletmeler normal amortismandan farklı bir uygulama ile giderleştirirler. Hızlı bir giderleştirme söz konusudur. Giderleşme işlemi maddi duran varlığın tutarından ziyade kalan tutar üzerinden gerçekleşir. Uygulanacak amortisman oranının 2 katı şeklinde uygulama yapılır. Konunun anlaşılabilirliğini kolaylaştırmak için örneklendirme yapılırsa;
X işletmesi %18 KDV hariç 500.000 Türk Lirası değerinde bir taşıt edindiği varsayıldığında ekonomik ömrü 5 yıl olarak belirmiştir. İşletme tarafından azalan bakiyeler yöntemi benimsenmiştir. Bu durumda ortaya çıkacak olan oran formül ile ifade edildiğinde
AO=Amortisman Oranı
Sabit sayı:1
EÖ=Ekonomik Ömür
AO=1/EÖ
1/5=0,20 yüzde olarak ifade edildiğinde %20 yöntem gereği iki katı uygulanır. %40
500.000*0,40=200.000 TL ilk yıl için ayrılan tutar. İkinci yıl için hesaplama yapıldığında kalan değer üzerinden hesaplama yapılır.
500.000 TL-200.000 TL =300.000 TL kalan değer
300.000 TL *0,40=120.000 ikinci yıl için ayrılan tutardır. Son yıl kalan tutarın tamamı amortisman olarak ayrılılır.
Bu yöntemde dikkat edilecek husus amortisman oranının iki katı uygulanır. Hesaplama kalan değer üzerinden yapılır.
Amortisman Kaydı
Her yıl dönem sonunda yapılacak olan kayıtta, her iki yöntemde de aynı hesaplar kullanılır. Farklılık sadece tutarlarda meydana gelir. Amortisman kaydında kullanılacak hesaplar 257 nolu birikmiş amortismanlar hesabı ile ilgili gider hesabıdır. Her iki yöntemin kaydı şu şekilde gerçekleşir.
Normal amortisman yöntemine göre Azalan bakiyeler yöntemine göre
770 GYG 100 000 770 GYG 300 000
257 B.AMORT 100 000 257 B.AMORT 300 000
Kısmi Amortisman
İşletmelerde kullanmak üzere aktife alındığı dönemde kalan ay süresi kadar amortisman ayrılmasıdır. Dönem içinde alınan ve ay kesri tam ay olarak kabul edilen binek otomobilleri için ayrılan amortismana kısmi amortisman denir. Muhasebeye kaydı diğer yöntemlerdeki gibi kayıt yapılır.
